Wat was er eerst: de boekhouder of de economie?

Wat was er eerst: de boekhouder of de economie?
 
Het antwoord zal je misschien verbazen. Voor veel van ons zijn boekhouders immers gewoon die mensen die ons kunnen helpen als we zelf niet uit onze loonadministratie of BTW-aangifte komen. Dat beroep kan toch pas bestaan nádat er een economie bestaat?
 
Maar weinig mensen beseffen dat het beroep van boekhouder niet alleen één van de oudste beroepen op aarde is, maar zelfs verantwoordelijk is voor wat wij tegenwoordig ‘de economie’ noemen.
 
Excelsheets uit de Oudheid
Boekhouders stammen al uit de tijd waarin het merendeel van de wereld nog niet overgestapt was op die hippe nieuwe ‘landbouw’-rage. Terwijl wij hier in Europa nog gewoon een tijdje door jaagden en -verzamelden, waren ze 7500 jaar geleden in Jericho al bezig om financiële transacties in vaste systemen te formaliseren. Zo weten wij bijvoorbeeld dat ze al bekend waren met primitieve vormen van een balans opstellen.
 
Het is waarschijnlijk dan ook geen toeval dat de abacus 5000 jaar geleden even verderop in Sumeria werd uitgevonden. Nu lijkt een abacus misschien niet meer zo indrukwekkend in een tijd dat boekhoudprogramma’s zo geavanceerd en veelzijdig zijn dat veel mensen bij het vergelijken van boekhoudsoftware door de bomen het bos niet meer zien. Maar vergeet niet dat dit een wiskundig gereedschap was dat duizenden en duizenden jaren lang over de hele wereld in gebruik is gebleven. Er zijn niet veel uitvindingen die dat voor elkaar spelen. Maar een abacus was in de eerste plaats hét gereedschap van boekhouders, en inmiddels konden maatschappijen niet meer zonder dat beroep.
 
Zonder boekhouding geen economie
Is het niet een beetje overdreven om te zeggen dat maatschappijen niet kunnen bestaan zonder boekhouders? Om maar niet te spreken over de stelling dat boekhouders de economie hebben uitgevonden. Maar toch is het zo. Je spreekt immers pas over ‘een economie’ wanneer er een vast systeem van transacties bestaat. Voor die tijd gebruikten sommige mensen misschien wat kippen om te ruilen, anderen beloofden een toekomstige gunst, en ga zo maar door. Dat werkt misschien nog in kleine samenlevingen, maar toen wij eenmaal met duizenden mensen begonnen samen te leven was dit geen goede optie meer. Er waren systemen nodig om alles te regelen, bij te houden wie nou wat verschuldigd was, welke handel er had plaatsgevonden en ga zo maar door. Kortom: er was een economie nodig. Een systeem om alle uitgaven en inkomsten van enorme groepen mensen systematisch te kunnen ordenen en vast te leggen. En dat vroeg om mensen die in staat waren zo’n systeem te bedenken en toe te passen. Er waren dus boekhouders nodig om überhaupt een economie te creëren.

Wat doet een boekhouder nog meer?
 
Duizenden jaren later, en nog altijd noodzakelijk
De tijden zijn wel wat veranderd. Inmiddels hebben de meesten van ons geen boekhouders meer nodig om ons te vertellen dat koeien een beetje onhandig kunnen zijn als betaalmiddel. Toch is het beroep vandaag de dag na duizenden jaren nog altijd even relevant. Een goede boekhouder is nog altijd een van de beste investeringen die bedrijven kunnen maken.